W potocznym, dość popularnym, rozumieniu asertywność oznacza umiejętność mówienia "NIE". Tak naprawdę umiejętność skutecznej odmowy jest tylko jedną z cech osoby asertywnej.

Z naukowej definicji asertywności możemy dowiedzieć się, że jest to zespół zachowań interpersonalnych, wyrażających uczucia, postawy, życzenia, opinie lub prawa danej osoby w sposób bezpośredni, stanowczy, uczciwy, a jednocześnie respektujący uczucia, postawy, życzenia, prawa innej osoby (osób). Inaczej mówiąc: asertywność to umiejętność pełnego wyrażania siebie w kontaktach z inną osobą (osobami) bez naruszania jej praw. Generalnie, człowiek asertywny nie boi się wyrażać swojego zdania, potrafi reagować na krytykę, cieszyć się z komplementów i głęboko wierzy w to, że jest osobą wartościową. Wynika z tego, że aby być prawdziwie asertywnym, trzeba mieć głęboko zakorzenione poczucie własnej wartości — w przeciwnym przypadku człowiek może nauczyć się reakcji asertywnych, jednak będzie mu bardzo trudno wprowadzić je w życie.

Asertywność opiera się na podstawowym założeniu, że każdy człowiek ma takie same prawa i może z nich korzystać dotąd, dopóki nie zaczyna ograniczać praw innych. Prawa te wydają się oczywiste, podobnie jak prawo otwartego wyrażania uczuć, opinii itp. Jednak w praktyce bardzo często okazuje się, że ludzie mają z tym problemy. Prawa te to:

1. Prawo do wyrażania własnych myśli i opinii, nawet jeśli różnią się one od poglądów innych ludzi.
2. Prawo do wyrażania własnych uczuć i bycie za nie odpowiedzialnym.
3. Prawo do mówienia ludziom "tak".
4. Prawo do mówienia ludziom "nie" bez poczucia winy.
5. Prawo do mówienia "nie wiem".
6. Prawo do mówienia "nie rozumiem".
7. Prawo do zmiany zdania bez konieczności i usprawiedliwiania się.
8. Prawo do popełniania błędów i czucia się za nie odpowiedzialnym.
9. Prawo do proszenia o to, czego się chce.
10. Prawo do szacunku innych ludzi oraz do tego, by ich szanować.
11. Prawo do bycia wysłuchanym i traktowanym poważnie.
12. Prawo do niezależności.
13. Prawo do odnoszenia sukcesu.
14. Prawo decydowania sie na brak asertywności.

Bycie asertywnym przynosi dużo korzyści. Dzięki takiej postawie kontakty z innymi ludźmi stają się łatwiejsze i bardziej satysfakcjonujące. Rozpowszechnienie się szacunku i jasnych relacji między ludźmi prowadzi do zmniejszenia się ich stresu i polepszenia atmosfery. Wzrasta też skuteczność działania, bo osoby asertywne sprawniej komunikują się w zespole.

Na koniec krótki test "Sprawdź czy jesteś asertywny" (należy odpowiadać "TAK" lub "NIE" na poniższe pytania).

1. Jeśli ktoś bardzo nalega, nie potrafię mu odmówić.
2. Jeśli ktoś mi przeszkadza, nie proszę go, żeby przestał.
3. Jeśli ktoś niesłusznie mnie obwinia, nie protestuję.
4. Często mam poczucie krzywdy.
5. Niezbyt dobrze umiem upominać się o moje sprawy.
6. Nie wiem, jak domagać się zwrotu pożyczonej rzeczy.
7. Czasem czuję się wykorzystywany/a.
8. Trudno mi rozpoczynać rozmowy z kimś, kogo dobrze nie znam.
9. Jeśli ktoś mnie chwali, czuję się zażenowany/a i nie wiem, co odpowiedzieć.
10. Nie umiem chwalić innych.
11. Nie wiem, jak się zachować, kiedy jestem krytykowany/a.
12. Nie potrafię prosić o pomoc.
13. Nie umiem być całkiem szczery/a.
14. Nie wiem, co zrobić, kiedy jestem zakłopotany/a.
15. Nie umiem bronić swojego zdania.
16. Złoszczę się, kiedy ktoś ma inne zdanie niż ja.
17. Odczuwam silną tremę, kiedy muszę wypowiadać się publicznie.
18. Często ulegam innym.
19. Bywam bardzo agresywny/a.
20. Zdarza się, że krzykiem wymuszam spełnienie moich próśb.

Policz teraz, ile razy odpowiedziałeś/aś "TAK".

• 0–5: Brawo! W wielu sytuacjach zachowujesz się asertywnie. Posiadasz umiejętności w tym zakresie, wystarczy tylko je doskonalić.
• 6–10: Są sytuacje, w których radzisz sobie całkiem nieźle, są też takie, w których trudno Ci zachować się asertywnie.
• 11–20: Jest sporo do zrobienia, postaraj się potrenować zachowania asertywne , spróbuj dotrzeć do przyczyn Twoich problemów związanych z asertywnością.

Jeśli chcesz zachowywać się asertywnie spróbuj zastosować się do poniższych zasad:

1. Używaj otwarcie słów TAK i NIE.
2. Nie przepraszaj jeśli nie zawiniłeś.
3. Nie usprawiedliwiaj się, ani nie tłumacz nadmiernie, natomiast wyjaśniaj powody swojego postępowania jeżeli chcesz być dobrze zrozumiany.
4. Nie napadaj na rozmówcę, nie strasz go, nie poddawaj w wątpliwość jego charakteru lub myślenia.
5. Używaj komunikatów typu JA, a nie komunikatów typu TY, dla przykładu - jeżeli ktoś się spóźnia na spotkanie z Tobą, nie napadaj go słowami "jesteś nieodpowiedzialny,
6. lekceważysz mój czas" tylko powiedz "czuję złość/jest mi przykro kiedy się spóźniasz".
7. Gdy jesteś atakowany - broń się. Nie pozwalaj na naruszanie Twojej godności osobistej. Nie zgadzaj się na to, aby ktoś Cię traktował w sposób raniący Twoje uczucia. Pomocą mogą być takie zdania: "Nie podoba mi się sposób, w jaki do mnie mówisz", "Nie życzę sobie być tak traktowana", "Nie chcę, żebyś zwracał się do mnie w ten sposób", itp.
8. Staraj się nie kłamać - masz prawo być sobą, nie wstydź się siebie, nawet jeśli popełniasz błędy.
9. Mów jasno i wprost, o co Ci chodzi.
10. Pytaj otwarcie, gdy czegoś nie rozumiesz.
11. Mów, że nie wiesz, gdy czegoś nie wiesz; mów, że nie chcesz o czymś mówić, jeśli nie chcesz o tym mówić.
12. Zwróć uwagę by realizować swoje zamiary nie krzywdząc innych.
13. Przyznaj innym dokładnie takie same prawa do asertywnego zachowania, jakie przyznajesz sobie.
14. Wyrażaj otwarcie swoje oczekiwania, jeżeli ktoś narusza Twoje terytorium powiedz mu o tym oraz wskaż jak chcesz być na przyszłość traktowany np. Czuję złość kiedy zwracasz się do mnie w ten sposób wolę/oczekuję abyś sprawiedliwie mnie oceniał

 

Literatura:

1. Albertini R., Emmons M: 2007, Asertywność, GWP, Gdańsk;
2. Król-Fijewska M., 1993: Trening asertywności, Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości PTP, Warszawa;
3. Lindenfield G., 1999: Asertywność, czyli jak być otwartym, skutecznym i naturalnym, Wydawnictwo Ravi, Łódź;
4. Phelps S., Austin N., 2003: Kobieta asertywna, Wydawnictwo Rebis, Poznań.
5. Rawa-Kochanowska A, Asertywność, materiał udostępniony w Internecie;
6. Towned A., 2002: Jak doskonalić asertywność, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
7. Materiały internetowe ze strony www.psychorada.pl.