Czas płynie nieubłaganie. Z nieubłaganiem też i równą mu obojętnością zasnuwa mgłą minione wydarzenia. Często jest to działanie zbawienne, ponieważ koi przy tym ból, leczy rany psychiczne,  daje nadzieję na nowe lepsze dni. Pajęczyna czasu to również niebezpieczeństwo zapomnienia i jeszcze gorszego od niej zobojętnienia na przeszłość i na ludzi, którym zawdzięczamy wiele.

             Od wybuchu wojny minęło 78 lat. Do wieczności odeszli niemal wszyscy jej uczestnicy. Coraz mniej jest świadków tamtych tragicznych zdarzeń. Coraz mniej mamy szans na to, aby posłuchać wspomnień o dniach bólu, goryczy i chwały.  Słuchajmy uważnie, bo to wielki przywilej - utrwalmy je i przekażmy następnym pokoleniom, bo to nasz wielki obowiązek.

            Akademia upamiętniająca 17 września 1939 roku, czyli kolejną rocznicę agresji sowieckiej na Polskę na stałe weszła do kalendarza naszej szkoły. Jej przygotowanie zawsze traktuję bardziej jako zaszczyt niż obowiązek. W tym roku – podobnie jak latach minionych - pomagali mi w tym ci sami ludzie; pani Ela Lewandowska wykonała wpisującą się w nastrój dekorację, pani Zyta Michalska z chórem szkolnym wprowadziła nas w klimat tamtych wydarzeń, a pan Marek Chrom zadbał o nagłośnienie, aby wszystko było słyszalne wyraźnie i wyraziście. Oczywiście, główną rolę odegrali uczniowie, którzy podeszli do sprawy bardzo odpowiedzialnie i przedstawili całość jak należy. W efekcie wszyscy zgromadzeni  - starsi, młodsi i zupełnie mali – słuchali uważnie. Bo przecież o to w tym chodzi, aby słuchać, poznać, zrozumieć, zapamiętać, docenić i przekazać następcom. Teraz, aby ten tekst nie był sobie a muzom, nieco historii…
            1 września 1939 o świcie wojska niemieckie przekroczyły granice Polski, dokonując napaści bez wypowiedzenia wojny. Niemcy uderzyli z północy, zachodu i południa. Wraz z wojskami lądowymi ruszyło do akcji niemieckie lotnictwo.  Do 3. września wojska niemieckie zajęły Śląsk i Pomorze, zbliżały się do Krakowa i Poznania, który wojska polskie już opuściły. Mimo długiej i heroicznej obrony Westerplatte, Helu i Warszawy czy Lwowa i bohaterskiej postawy żołnierza polskiego, Polska przegrała wojnę obronną. Bo choć „historia Polski jest koniem pisana” ci „chłopcy malowani” nie byli w stanie zatrzymać nawały ognia i żelaza.
            W ciągu pierwszych dwóch tygodni wojny naczelny wódz stracił wszelki wpływ na przebieg działań wojennych, a Stalin pilnie obserwował rozwój wypadków. Upewniwszy się, że sojusznicy nie przyjdą Polsce z pomocą, wyciągnął ręce po swoją część łupu – zgodnie z ustaleniami paktu Ribbentrop-Mołotow. Nad ranem 17 września ambasador Polski w Moskwie, Wacław Grzybowski, otrzymał kłamliwą depeszę „usprawiedliwiającą” złamanie paktu o nieagresji i zbrodniczy atak. Sytuacja stawała się beznadziejna; nasi rządzący opuścili kraj i zostali z miejsca internowani w Rumunii.

   Wojskowe i cywilne struktury państwa zostały zniszczone. Był to straszliwy i nieoczekiwany cios dla społeczeństwa. Nie tyle sama klęska, ile szybkość i łatwość, z jaką nieprzyjaciel osiągnął swój cel, ugodziły boleśnie poczucie dumy narodowej. Gorzkie słowa polskiego ułana – uczestnika kampanii wrześniowej nie pozostawiają złudzeń:

Gdy bój nad Bzurą wrzał, /a wróg tysiącem dział,/otoczył nas i bił. /Nie straszna czołgów stal, /lecz straszny w sercu żal, /że nam zabrakło sił.

              W tym samym czasie na nasz kraj runęło półtora miliona sowieckich żołnierzy, 6 tysięcy czołgów i 1800 samolotów. Wódz Naczelny, Edward Rydz-Śmigły, wydał rozkaz, by „z bolszewikami nie walczyć”, toteż na wschodzie doszło do niewielu starć, a „niezwyciężona” Krasnaja Armia parła do przodu, dobijając osłabioną i zdezorientowaną armię polską. Pan Zdzisław Kosiński tak wspomina „dumnych i butnych oswobodzicieli” zachodniej Białorusi i zachodniej Ukrainy:   „(…) nie wyglądali oni na zwycięzców. W podartych gimnastiorkach i rubaszkach, w butach bez podeszew lub boso, z karabinami na sznurkach bądź bezpośrednio w garści, brudni, zawszeni i… wiecznie głodni. Zjadali dosłownie wszystko, co się do jedzenia nadawało; kapusta, brukiew, ziemniaki – wsio rawno. Kiedy mieli ochotę na jabłka, ścinali jabłoń…”

            Gdy 5 października Hitler przyjmował defiladę w zdobytej Warszawie, ziemie polskie były już podzielone między Trzecią Rzeszę a ZSRR. Około 200 tysięcy polskich żołnierzy zginęło bądź odniosło rany; 400 tysięcy dostało się do niewoli niemieckiej, a 200 tysięcy – do radzieckiej. Pół roku później ponad 23 tysiące polskich oficerów zostało bestialsko zamordowanych na sowieckiej „nieludzkiej ziemi”.

            Do Białegostoku Armia Czerwona wkroczyła 22 września. Następnego dnia zarządzono rejestrację wszystkich wojskowych i od tej chwili rozpoczęły się wywózki. Niektóre grupy ludności z radością witały żołnierzy radzieckich. Budowano bramy, sypano kwiaty. Szybko jednak nastąpiło przebudzenie. Propaganda, flagi, portrety, niszczenie pamiątek polskich – szczególnie tych związanych z wojną 1920 roku – kradzieże, gwałty i rozboje zupełnie bezkarnych krasnoarmiejców to zupełnie nowa rzeczywistość. Rewizje, donosicielstwo, podziały klasowe, konfiskaty mienia i wywózki w głąb ZSRR dopełniły reszty. Nikt nie czuł się bezpiecznie, nikt nie był pewny przyszłości.

            We wrześniu 1939 Polska nie mogła obronić się przed dwoma najeźdźcami. Tym większy szacunek należy się żołnierzom, którzy w sytuacji z wojskowego punktu widzenia beznadziejnej złożyli najwyższą ofiarę, nie kalkulując i nie oglądając się na sojuszników. Naszym obowiązkiem jest zachowanie o nich pamięci. Tylko tyle i aż tyle.

            Dziś patriotyzm ma wiele imion, które są często nadużywane, Bardzo wielu ludzi odmienia je przez wszystkie przypadki, mieniąc się wielkimi, a czasem jedynymi patriotami. Niekiedy jednak, słuchając niektórych, można odnieść smutne wrażenie, że to puste frazesy, że za słowami nie idą czyny, że być może jest to uwarunkowane taką a nie inną rzeczywistością polityczną. Jakoś tak nagle niemal wszyscy stali się religijni i patriotyczni; zwłaszcza na pokaz.

            W tym roku 5 grudnia minie 150 lat od narodzin Józefa Piłsudskiego - człowieka, któremu zawdzięczamy odzyskanie niepodległości. Była to niezwykła postać. Nieustraszony żołnierz, świetny i uwielbiany przez podwładnych dowódca, bardzo dobry i dalekowzroczny polityk, zdecydowany, twardy, nieustępliwy i konsekwentny w działaniu, unikał noszenia orderów, odznaczeń i dystynkcji, nie lubił tytułowania i zaszczytów, a przede wszystkim nie potrafił i nie chciał troszczyć się o swoje prywatne sprawy. Nie głosił, że jest patriotą. Nie musiał, ponieważ żył, pracował i walczył z myślą o Polsce i dla Polski. O takich jak on mówi się chory na Polskę.

            Pamiętajmy o nim. Zwłaszcza dziś, kiedy odczuwamy deficyt autorytetów.        

 

Jan Rzepniewski